Er zijn al heel wat boeken geschreven over veerkracht. Maar wat is veerkracht nu eigenlijk? In feite gaat veerkracht simpelweg over de manier waarop je kan omgaan met de uitdagingen in het leven. Ieder van ons krijgt in zijn leven tegenslagen te verwerken, dingen die anders lopen dan we het gewenst hadden… het vermogen om met deze tegenslagen om te gaan en telkens weer opnieuw de draad op te pakken en verder te gaan is de kern van veerkracht.
Als ouder en als maatschappij droom je ervan om je kinderen zo op te voeden dat ze uitgroeien tot veerkrachtige personen. Maar hoe doe je dit dan…
Leer kinderen omgaan met angst/teleurstelling/tegenslag/onzekerheid
Het lijkt ironisch en in strijd met alles wat de hedendaagse tijd naar voor schuift, maar de belangrijkste basis voor veerkrachtige mensen is kinderen leren omgaan met uitdagingen, met onzekerheid, angsten en teleurstellingen…
Als we ze altijd beschermen tegen alle angsten en tegenslagen, krijgen ze nooit de kans om de vaardigheden aan te leren die nodig zijn om ermee om te gaan. Vanzelfsprekend is het belangrijk dat je als ouder/leerkracht/maatschappij hierbij voldoende ondersteunt. Hierdoor gaat de ‘stress’ die gekoppeld is aan omgaan met angst en tegenslag een positieve stress worden. Na verloop van tijd of nog bij herhaalde blootstelling aan stress (dus aan tegenslagen/teleurstelling/angsten) leren onze hersenen om deze stressfactoren beter te herkennen en te beheersen. Als het ware oefenen kinderen dan in omgaan met obstakels op hun levenspad.
Denk je nu bij jezelf: dit kan toch niet, dit doe je toch niet. Sta dan eens stil bij het volgende: het is niet de bedoeling om teleurstelling/angst bij kinderen te negeren. Het is net de bedoeling om ze ermee leren om te gaan. Vaak heb je als ouder – ook ikzelf – de neiging om je kinderen te willen beschermen voor negativiteit en verdriet. Daarom grijp je soms zelf in of zorg je ervoor dat ze geen negatieve ervaringen ondervinden. Maar hierdoor gaan we net in de fout. We moeten onze kinderen leren omgaan met angst en teleurstellingen: dit betekent dat je het verdriet van hen niet gewoon wegneemt. Vanzelfsprekend hebben we begrip voor hun angst/verdriet/teleurstelling, kunnen ze bij ons terecht… Door bv aan grenzen aan te geven en tegelijk te benoemen dat je snapt dat dit niet fijn is, ondersteun je. Hierdoor leren ze dat teleurstelling meestal uiteindelijk overgaat en dat verdriet/angst vaak niet eeuwig duurt.
Een film die zeker de moeite waard is om in gezinsverband te bekijken is “Inside Out” van Pixar. Deze film toont hoe belangrijk het is om verdriet een plaats te geven/te erkennen en niet om er de hele tijd voor weg te rennen.
Belangrijk is ook dat we onze kinderen helpen om onzekerheid te accepteren in plaats van ertegen te vechten. Door te erkennen en te aanvaarden dat onzekerheid en verandering een inherent (hoewel stressvol) onderdeel van het leven zijn, leren kinderen flexibeler te zijn en verder te gaan. Darwin gaf het al jaren geleden aan: het zijn niet de sterkste van een soort die overleven en ook niet de meest intelligentste. Het zijn diegene die het best om kunnen met verandering.
Vanzelfsprekend is het belangrijk om de gevoelens die opkomen bij onzekerheid te erkennen en een plaats te geven, maar even belangrijk is het om kinderen te leren hun aandacht op het hier en nu te richten. Het verleden kan men niet veranderen en wat de toekomst brengt weten we nog niet. Het is dan ook belangrijk om te beseffen dat het richten op wat er nu is, op wat men nu kan en mag een positief effect kan hebben op het welbevinden of op de copingsvaardigheden die aangeleerd dienen te worden.
Wees een kolibrie-ouder
Als ouder hebben we ook vaak de neiging om te voorkomen dat onze kinderen risico’s nemen. Nochtans is het heel belangrijk dat kinderen (klein) risicovol gedrag stellen en de risico’s ervan ervaren. Het spreekwoord: je leert het meest door zelf met je hoofd tegen de muur te lopen, gaat hier meer dan ooit op.
Misschien helpt volgende visualisatie: ik wil geen helikopterouder zijn die beschermend boven de hoofden van mijn kinderen vliegt en door de draaiende wieken alle risico op afstand houdt, maar ik kies ervoor om als het ware een kolibrie-ouder te zijn: “Ik zweef in de buurt, maar niet boven mijn kinderen. Ik blijf voldoende afstand houden om ze zelf te laten onderzoeken en te laten leren hoe ze problemen kunnen oplossen. Ik leer ze vaardigheden, voornamelijk door het goede voorbeeld te geven en ze te laten leren met vallen en opstaan. Ik zoom en grijp in als hun veiligheid in het gedrang komt. En daardoor … wil is ze voorbereiden op een veerkrachtig leven.
Bij bovenstaande past perfect de spreuk die we allemaal kennen van Pipi Langkous: “Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan”.
Moedig je kinderen aan om nieuwe dingen te proberen…. De meeste kinderen zijn niet zo geneigd om nieuwe dingen uit te testen, als ouder is het dan ook belangrijk om ze te stimuleren en aan te porren om toch buiten hun comfortzone te gaan. Praat over fouten en mislukken als normale dingen van een leerproces. Succesvol zijn bestaat niet uit probleemloos dingen doen, maar uit het telkens weer opnieuw verder gaan als iets niet lukt, en te leren uit wat minder goed gelopen is. Het maken van fouten is immers belangrijk bij de opbouw van copingvaardigheden: falen stimuleert doorzettingsvermogen en probleemoplossend vermogen. Als we voorkomen dat onze kinderen fouten maken, voorkomen we tranen op korte termijn en zien we onze kinderen meer glimlachen maar… op lange termijn zorgen we voor te weinig copingvaardigheden en een gebrek aan veerkracht. We zullen er immers niet altijd zijn om onze kinderen te behouden van faling en teleurstelling.
Heel belangrijk hierbij is dat onze kinderen het gevoel hebben dat ze mogen zijn wie ze zijn, dat het oké is hoe ze zich voelen en hoe ze op zoek gaan naar een eigen identiteit.
Onbewust vallen we als ouders in de valkuil om zelf het leven van je kinderen voor een deel te willen uitstippelen: ga maar XXX studeren want daar is veel toekomst in, doe maar deze hobby want dat zorgt ervoor dat je je kan verdedigen als het nodig is… allemaal goed bedoeld, maar soms verstikken we hierdoor onbewust het innerlijk van onze kinderen en ontnemen we ze elke mogelijkheid om eigen beslissingen te nemen, risico’s te nemen en uitdagingen aan te gaan. Ook hopen ouders – soms onbewust – om via hun kinderen hun onvervulde dromen waar te maken. Dit alles staat veerkracht in de weg.
Je kind mag zijn wie ze zijn, met jouw steun
Onze opdracht als ouder bestaat erin om empathisch te zijn en open te staan voor wat onze kinderen bezighoudt en hoe het met ze gaat. Vooral bij tieners in huis is het vaak een huzarenstukje om een empathisch, niet-oordelend en ruimdenkend oor te bieden. Onze eigen referentiekader (het resultaat van onze opvoeding, gedachten, persoonlijkheid…) zit dan niet zelden in de weg. Toch is het net in deze levensfase van onze kinderen belangrijk dat ze het gevoel hebben dat het oké is dat ze zijn wie ze zijn, dat het oké is dat ze zoeken naar hoe ze hun leven willen invullen, dat het oké is dat ze soms stommiteiten uithalen en ons als ouder teleurstellen. Zeker in onze huidige maatschappij met heel wat druk en de niet te verwaarlozen impact van social media, moeten tieners de kans krijgen om te experimenteren, grenzen op te zoeken en zo tot de kern van zichzelf te komen.
Dit is vaak zeer moeilijk voor ouders, terwijl het misschien het grootste cadeau is dat je je kinderen kan geven: de onvoorwaardelijke steun en aanvaarding gebaseerd op het geloof dat je kind kan uitgroeien tot een veerkrachtig persoon.
Maar onthou… als ouder sta je er niet alleen voor. Alle belangrijke mensen in het leven van je kind kunnen veerkracht bevorderen en je kind handvaten geven om te leren omgaan met de uitdagingen van het leven. Durf te praten met mensen in je omgeving: vrienden, ouders van vrienden van je kinderen, familie, leerkrachten… dit zorgt ervoor dat je verbondenheid voelt en helpen je eraan te herinneringen dat je niet alleen bent en dat het oké is als je eens de mist ingaat. Want ook dat zal gebeuren en dan moet je als ouder je eigen veerkracht aanboren om door te gaan en voldoende mild te zijn tegenover jezelf.
