Soms kan vrijen pijn doen. Pijn ervaren bij penetratieseks komt vaker voor dan je zou denken, zowel bij vrouwen en zeker ook bij mannen, maar het is echter niet iets wat “genormaliseerd” mag worden. Soms wordt gezegd “dat een beetje pijn er gewoon bij hoort”, maar pijn is een signaal van het lichaam dat er eigenlijk iets niet klopt. Seks hoort een plezierige en leuke ervaring te zijn, en ongewenste pijn hoort daar niet bij. De pijn kan verschillende onderliggende oorzaken hebben, gaande van puur lichamelijke, emotioneel/psychische tot relationele oorzaken. Die oorzaken en mogelijke oplossingen nemen we in deze blog onder loep.
Penetratie-pijn
Wanneer we over “pijn bij seks” praten, spreken we voor het merendeel over pijn bij penetratie. Penetratie wordt cultureel gezien als de “hoofdakte” van het seksuele spel en vaak worden andere leuke manieren van seks als “voorspel” gezien. Dit is iets belangrijk om even bij stil te staan. Mensen die om bepaalde redenen nooit penetratieseks kunnen hebben door bijvoorbeeld continue of continu terugkerende pijn, kunnen daardoor het gevoel krijgen dat ze “niet compleet” zijn, of “kapot”, of andere gevoelens ervaren die met een somber en laag zelfbeeld samenhangen. Penetratie-pijn ervaren is dus niet iets wat alleen fysieke last met zich meebrengt, maar vaak ook emotioneel en psychisch leed, zeker wanneer de pijn vaak terugkeert en niet op te lossen lijkt. Zowel in onze persoonlijke levens als maatschappij zou het een goede zaak zijn om “seks” als een groot en divers geheel bekijken, dat niet valt of staat bij succesvolle penetratie. Dat gezegd zijnde, voelt penetratie-pijn ervaren wel vaak als een soort “verlies” of “gemis”, zowel voor jezelf, als mogelijks ook voor je partner(s).
Veiligheid
Het is belangrijk dat je je veilig voelt wanneer je seks hebt. Dit lijkt misschien gewoon logisch, of onnodig om te benadrukken, maar een veilig gevoel ervaren is een érg fundamenteel gegeven in zowat je hele lichaamsbeleving, ook tijdens het vrijen. Je kan zeggen dat het essentieel is. Als je je niet veilig voelt, ervaart je lichaam stress en spanning, wat zich kan omzetten in (onbewust) verkrampte spieren en emotionele onrust. Misschien ervaar je zelf prestatiedruk, ben je in je hoofd niet lief tegen jezelf, misschien is je seksuele partner niet respectvol of lief tegen je geweest, misschien ervaar je verdriet en schuldgevoelens, boosheid, misschien ben je eigenlijk iets tegen je zin aan het doen … Dergelijke (bewuste of onderhuidse) gevoelens of situaties zorgen voor spanning en een gevoel van onveiligheid. Daarin kan pijn ontstaan: je lichaam zegt dan “nee”’, als bescherming.
Je innerlijke gevoels- en gedachtewereld communiceren met je partner kan helpen. Zolang gesprekken respectvol en empathisch verlopen, kan dit een goede stap richting een oplossing en verwerking zijn. Wanneer er dwang, manipulatie of verwijten in de lucht hangen, is het niet oké. Dat is geen emotioneel veilige situatie.
We gaven al aan dat pijn een teken van ons lichaam is dat signaleert dat er “iets” niet klopt. De pijn kan als bescherming boven komen in een onveilige context. De pijn kan ook komen door een trauma-triggering, als een soort herinnering, aan een vroegere slechte seksuele ervaring. Hierbij is het des te belangrijker om te communiceren in een veilige context en gesteund met professionele hulp aan de slag te gaan met de pijn en de mogelijke oorzaak.
Angst & penetratie-pijn: een mogelijke spiraal
Als je vaker last hebt van penetratie-pijn, kan je lichaam dat onthouden. Biologisch zijn we ontworpen om pijn te vermijden en emotioneel angst ervaren is daar een belangrijke factor in. In dit geval kan angst er voor zorgen dat je je initiële pijncontext, penetratie, gaat vermijden, omdat je bang bent voor de pijn die misschien kan komen. Dit kan ervoor zorgen dat je in een vicieuze cirkel belandt. Dat is niet jouw schuld, en ook niets om je voor te schamen. Het is wel iets om bij stil te staan en om over te praten met mensen bij wie je je veilig voelt. Dit kan een huisarts zijn, een vriend, een ouder, een seksuoloog of psycholoog, of je (seksuele) partner: zolang je je maar gegrond veilig en gehoord voelt.
Penetratie-pijn door lichamelijke oorzaken
Er kunnen lichamelijke situaties zijn die penetratie-pijn veroorzaken. Sommige oorzaken zijn “acuut”, zoals een infectie (schimmel, bacterieel, SOA) of een huidprobleem (eczema, wondjes), zowel bij de vulva en vagina als de penis. Naar je huisarts gaan wanneer je pijn bij vrijen ervaart is dus altijd een goed idee: zij kunnen met de juiste vragen en onderzoeken bepalen waar de pijn "plots" vandaan komt, ook als die al een tijdje aanwezig was.
Pijn bij de vagina en vulva
Er zijn ook andere mogelijke oorzaken, die eerder "chronisch" zijn. Vaginisme, vestibulitis/vulvodynie en endometriose zijn aandoeningen die pijn bij vrijen kunnen meebrengen, in en rond de vagina en vulva. Diepere penetratie kan erg pijnlijk zijn, maar soms kan een enkele oppervlakkige aanraking, bijvoorbeeld door vingers, ook al pijn doen of angst veroorzaken. Ook buiten een seksuele context kunnen deze aandoeningen pijn veroorzaken, bijv. als je een tampon of menstruatiecup probeert in te brengen. Bespreek deze dingen met je huisarts! Er bestaan verschillende behandelingen en therapieën die ofwel de pijn kunnen verminderen, ofwel emotioneel en fysiek draagbaarder kunnen maken. Het is belangrijk dat de zorgverleners die je jouw problemen toevertrouwt je problemen serieus nemen, ga gerust een tweede of derde opinie zoeken wanneer je je niet geholpen of gehoord voelt. Jouw pijn en ervaringen zijn belangrijk en verdienen aandacht en zorg.
Pijn bij de penis
Bij de penis kan een overgevoelige eikel voor onaangename seksuele ervaringen zorgen: het is gewoon te intens dan. Dit kan je verhelpen door in het dagelijks leven de eikel meer bloot te laten door middel van je voorhuid naar achteren te trekken, zodat zich een iets dikkere hoornlaag kan vormen. Een te nauwe voorhuid (phimosis) kan ook een pijnlijk probleem geven bij penetratie: je kan je voorhuid dagelijks zelf "optrekken" door die over de eikel heen te trekken. Doe dit genoeg en vaak & ga bij twijfel naar je huisarts voor advies en hulp, zodat je geen erectiestoornis ontwikkelt door de pijn-associatie. Ga ook naar de huisarts als je pijn ervaart bij orgasmes, want dit kan mogelijk wijzen op prostaatproblemen.
Sfeer, context & opwinding
Opnieuw misschien de logica zelve, maar seksuele opwinding is essentieel om te kunnen genieten van vrijen, zonder pijn. Stress of zenuwen kunnen speelbrekers zijn, waardoor je vagina soms niet echt vochtig wordt. Dat kan tot pijn leiden. Samen ontspannen, lachen, rustig en mindful beginnen en tijd nemen zijn goede stappen richting een ontspannen sfeer & glijmiddel is vaak een zeer goed hulpmiddel. Glijmiddel gebruiken is niets om over beschaamd te zijn. De anticonceptiepil en de menopauze kunnen er trouwens allebei voor zorgen dat de vagina niet bevochtigd wordt zoals je zou willen of gewoon bent, dat komt door hormonale invloeden. Glijmiddel kan hier dus bij helpen. Wat ook helpt is om de eventuele prestatiedruk eens compleet te niet te doen: spreek eens af met je partner dat jullie gaan vrijen en genieten van elkaar, zonder penetratie. Dat is even leuk, je "werkt nergens naartoe", je "hoeft" niets (dat hoef je nooit, trouwens), etc. Probeer het uit!
Wanneer je samen penetratie-seks hebt, zoek dan ook (ontspannen) samen uit welke houding het meest leuk is en het minste pijn geeft. Dit kan voor sterk verschillende ervaringen zorgen. Neem je tijd om te voelen. Wanneer je vaginaal pijn ervaart bij penetratie, kan het soms helpen om een kussen onder je achterste te leggen: dat kantelt je bekken, waardoor penetratie soms vlotter én pijnloos lukt. In het algemeen is het ook een goed idee om, wanneer pijn ervaren wordt of recent is voorgekomen, de "controle" of leiding bij de partner die pijn had te leggen. Zo kan die partner zelf het tempo en de zachtheid bepalen en vanuit hun eigen gevoel vertrekken richting wat goed werkt voor hun!
Hoe ga je hiermee verder?
We hebben gezien dat pijn bij penetratie-seks door verschillende situaties veroorzaakt kan worden: gaan van acute infecties of lichamelijke redenen, tot emotioneel onveilige contexten of trauma-triggering. In alle scenario's is het belangrijk om te beseffen dat de pijn die je ervaart 1) niet jouw schuld en vaak een hulpsignaal van je lichaam is en 2) veilig besproken mag en moet worden. Afhankelijk van de aard van de pijn zijn er verschillende oplossingen en benaderingen mogelijk. Mildheid, geduld, veiligheid en zelfliefde hebben een belangrijke plaats in elk scenario. Jouw seksualiteitsbeleving is belangrijk en oké, op welke manier dan ook dat jij zelf, en jij en je partner, je er veilig en comfortabel bij voelen.
