De meest voorkomende bijwerking tijdens een behandeling met chemotherapie is vermoeidheid. Ongeveer 80% geeft aan er last van te hebben. Dit gevoel van uitputting wordt door de chemokuur zelf veroorzaakt of door de bijwerkingen ervan. Ondertussen staat het leven niet stil, hoe pak je dit aan? Wij geven je onze beste tips om je energie te sparen.
Wanneer ben je vermoeid?
Laat ons allereerst even stilstaan bij het fenomeen zelf. Het is belangrijk dat jij en je omgeving beseffen dat het hier om een andere soort vermoeidheid gaat dan normaal. Bezigheden putten je heviger en sneller uit dan voorheen, bovendien kan het je zomaar ineens overvallen. Alledaagse taken, zoals tanden poetsen en koken, lijken onmogelijke opgaves en matten je af. Dit besef kan je boos of verdrietig maken. Nachtrust biedt geen garantie op herstel, deze is immers vaak verstoord tijdens een behandeling met chemo.
Vermoeidheid kan een direct of indirect gevolg zijn van de behandeling.
Een chemokuur kan verschillende bijwerkingen hebben, waarvan bloedarmoede en problemen met de spijsvertering de meest voorkomende zijn. Chemo kan het beenmerg, dat instaat voor de productie van onder meer rode bloedcellen, aantasten. De rode bloedcellen transporteren zuurstof via het bloed naar de weefsels. Bij een tekort aan rode bloedcellen, spreekt men van bloedarmoede. Het voornaamste symptoom is vermoeidheid, in dit geval dus een indirect gevolg van de behandeling met chemo. Bijkomende symptomen zijn kortademigheid bij milde inspanningen en hartkloppingen. Een ontstoken mond, misselijkheid, braken en diarree verminderen de eetlust, wat gevolgen heeft voor de energie inname en dat kan op zijn beurt leiden tot vermoeidheid en gewichtsverlies. Bij deze verschijnselen moet men ook waakzaam zijn voor uitdroging.
Hoe lang duurt de vermoeidheid?
Vermoeidheid is erg persoonsafhankelijk en hangt onder meer af van het soort kanker, tumoren en eventuele uitzaaiingen, de duur van de behandeling en de conditie voor je ziek werd. Vermoeidheid kan al optreden tijdens de eerste week van de behandeling en neemt nadien verder toe. Na het stopzetten van de behandeling zullen de klachten traag verminderen. Het is niet abnormaal dat je nog last hebt van vermoeidheid enkele maanden na het stopzetten van de behandeling. Soms kan vermoeidheid nog verschillende jaren na de behandeling duren. Vaak is het een moeilijk gegeven om te aanvaarden voor de persoon en zijn of haar omgeving.
Onze Tips
To do or not to do?
Maak voor jezelf een lijst van de activiteiten die prioriteit hebben die dag. Stel daarbij een tweede lijst op met dingen die je wil doen maar kunnen wachten, blijf hierbij vooral realistisch. Wanneer je energieniveau het toelaat, kan je taken van de tweede lijst doen. En besef dat het geen ramp is als niet alle dingen van de eerste lijst zijn afgevinkt. Zelfzorg staat op nummer één.
Energiegevers en –vreters
Opnieuw stel je een lijst op, deze keer noteer je je activiteiten van de dag en noteer je een score voor je energieniveau achteraf. Na een aantal dagen is het tijd om dit te beoordelen. Herken je een patroon? Welke inspanningen vreten duidelijk meer energie? Probeer ze zoveel mogelijk te vermijden of uit te besteden.
Mentale energie sparen
Je verspilt een hoop energie wanneer je in strijd gaat met jezelf. Het tempo of de volgorde waarin je gewend was om je dagdagelijkse bezigheden uit te voeren, ligt nu overhoop. Jezelf blijven pushen om hetzelfde ritme te handhaven als vroeger zal niet het gewenst resultaat opleveren.
Aanvaard de situatie zoals hij is en richt je ernaar. Laat je oude patronen los, zoek een nieuw ritme en focus je daarbij op wat wél kan. Zorg daarbij voor voldoende ontspannende activiteiten om je batterijen weer op te laden. Vind je dat moeilijk? Activiteiten als mindfulness en yoga kunnen je helpen om een betere balans te vinden.
Rust roest
Onderzoek heeft aangetoond dat de energieproductie van het lichaam daalt bij té veel rust. Het maakt ook geen verschil voor het vermoeide gevoel, integendeel zelfs. Je conditie gaat erdoor achteruit en dat ervaar je als je weer in actie komt. Je voelt al snel de behoefte om weer te rusten. Het is een vicieuze cirkel, kies dus voor regelmatige, korte rustperiodes.
Maak regelmatig een klein ommetje buiten, al ga je maar even buiten om een frisse neus te halen. Het verruimt je wereld en de zuurstof doet wonderen voor het lichaam.
Rusten of slapen?
Luister wel degelijk naar je lichaam als het aangeeft om te slapen. Een ‘powernap’ of hazenslaapje kan goed doen. Vermijd om in bed te gaan liggen want dat nodigt uit voor een langere slaap. Bovendien kan dit het normale dag-nachtritme verstoren. Een ononderbroken nachtrust blijft de belangrijkste factor om je energie te herstellen.
Wel of niet bewegen, en wat met sport?
Rustige duursporten zoals wandelen, fietsen en zwemmen zorgen voor een betere zuurstofopname en helpen je fysieke conditie op peil te houden. Tijdens je behandeling beweeg je enkele minuten per dag, met een maximum van een half uur.
Indien je (opnieuw) wil starten met sporten, raden we je aan om dit onder begeleiding te doen. Dit is mogelijk in verschillende ziekenhuizen (www.allesoverkanker.be/oncorevalidatie).
Sommige thuiszorgdiensten, lotgenotengroepen, ziekenfondsen en andere organisaties bieden begeleide bewegingsactiviteiten in groep aan (www.allesoverkanker.be/activiteiten).
Het maaltijdgebeuren
Vraag jezelf af welk aspect van het maaltijdgebeuren het meeste energie kost. Ligt de oorzaak bij de bereiding of is de keuken onpraktisch ingericht? Zie je er tegenop om boodschappen te doen? Tegenwoordig kun je eenvoudig je boodschappen online bestellen én thuis laten bezorgen. Je kunt ook iemand uit je directe omgeving vragen om de boodschappen op te halen.
Vraag hulp
Tot slot willen we benadrukken dat hetgeen wat werkt en niet werkt, sterk kan verschillen van persoon tot persoon. Bespreek je vermoeidheid daarom altijd met je behandelend oncoloog, hij/zij bezit de meeste kennis omtrent je aandoening en de behandeling met chemotherapie. Vermeld je vermoeidheid daarnaast bij je andere zorgverleners. Zij bezitten elk een schat aan informatie om je op elk vlak zo goed mogelijk te ondersteunen en samen met je naar oplossingen te zoeken. Op onze website vind je meer informatie over 13 soorten kanker. Heb je nood aan meer tips? Raadpleeg www.allesoverkanker.be/vermoeidheid-bij-kanker/
